Uwaga: niektóre informacje mog? by? nadal aktualne w ci?gu roku, inne natomiast mog? sta? si? nieaktualne ju? w przeci?gu trzech miesi?cy. Je?li ma Pani/Pan jakiekolwiek w?tpliwo?ci, prosz? nie waha? si? zapyta?.
fizjoterapia w mukowiscydozie
- Pytanie
- Jestem studentką fizjoterapii i chciałam się dowiedzieć jakie są najnowocześniejsze metody rehabilitacji dziecka w wieku 15 lat chorego na mukowiscydozę . Chodzi mi o ogólny zarys tej choroby w tym konkretnym wieku i jakie najlepsze metody rehabilitacyjne są dostępne nie tylko w Polsce . Bardzo proszę o odpowiedź na mojego maila katsul@onet.eu
z podziękowaniami za pomoc .
K.S. - Odpowiedź
- Szanowna Pani,
Wiek nie jest jedynym kryterium doboru techniki fizjoterapeutycznej. Należy również zwrócić uwagę na stan zaawansowania choroby, obecność nadreaktywności oskrzelowej, stopień motywacji pacjenta. Jednak dziecko w wieku 15 lat należy jak najbardziej zachęcić do aktywnej rehabilitacji.
Różnorodność sprzętu rehabilitacyjnego jest bardzo duża: najczęściej zalecanymi i stosowanymi są przybory wykorzystujące podwyższone zmienne ciśnienie wydechowe typu Flutter, Acapella, Cornet. Prawidłowo stosowane te urządzenia są jedną z bardziej skutecznych metod usuwania gęstej, lepkiej wydzieliny z dróg oddechowych.
Pozytywne opinie mają również maska PEP (positive expiratory presure), thera PEP, pari PEP, które wykorzystują dodatnie ciśnienie wydechowe. Dodatkową ich zaletą jest możliwość połączenia inhalacji z ćwiczeniami.
U mniej wydolnych pacjentów dobre rezultaty obserwowano przy zastosowaniu Bird and Bennet Respirators - urządzeniu wykorzystującym dodatnie zmienne ciśnienie wydechowe. Różni się od wyżej wymienionych sprzętów tym, że zapoczątkowuje wdech.
Ważnym elementem w codziennej rehabilitacji chorych na mukowiscydozę jest również aktywność fizyczna, dostosowana indywidualnie do możliwości i wydolności pacjenta. Rzadko stosowaną w Polsce, ale skuteczną techniką jest drenaż autogeniczny. Co ważne, do stosowania tej techniki nie potrzeba żadnego dodatkowego sprzętu. Technika ta polega na specyficznym sposobie oddychania, które odbywa się na trzech poziomach: niskim, średnim i wysokim. Można łączyć tę technikę z innymi, np. z zastosowaniem Acapelli.
Ostatnio dużym zainteresowaniem cieszy się tzw. kamizelka uciskowa. Z pewnością ma ona dużo zalet, ale jest to bierna forma fizjoterapii, dlatego powinna być zalecana jako uzupełnienie aktywnej fizjoterapii.
Są to tylko niektóre możliwe formy rehabilitacji, które mogą być stosowane przez nastoletniego pacjenta.
Z poważaniem,
mgr Monika Domagalska
- 08.05.2011
- Odpowiedź jest edytowana przez: Prof. zw. dr. hab. med. Wojciech Cichy
- Dodatkowe informacje na temat oczyszczania dróg oddechowych:
Istnieje wiele różnych technik oczyszczania dróg oddechowych, a ich głównym celem jest spowolnienie progresji choroby poprzez usprawnienie prawidłowych mechanizmów oczyszczania płuc i ułatwienie odkrztuszania. Techniki te modyfikują przepływ powietrza i lepkość śluzu. Zalecenia dotyczące stosowania różnych urządzeń zostały omówione w ważnych wytycznych (Flume, CF Trust). W celu uzyskania pełniejszej informacji na ten temat, Bradley i wsp. poddali szczegółowej analizie 5 prac przeglądowych bazy Cochrane, skupiając się na dowodach przemawiających za skutecznością różnych metod oczyszczania dróg oddechowych. Analizowano następujące prace przeglądowe: Airway clearance compared with no airway clearance in CF; Conventional chest physiotherapy compared with other forms of airway clearance in CF; PEP compared with other forms of airway clearance in CF; Airway clearance with non-invasive ventilation compared with airway clearance with no non-invasive ventilation in CF. W pracy Bradley i wsp. - na podstawie przeprowadzonego przeglądu bazy Cochrane – wysunięto wniosek, że żadna metoda oczyszczania dróg oddechowych nie ma przewagi nad innymi. Można jednak przypuszczać, że w określonych sytuacjach klinicznych niektóre metody oczyszczania dróg oddechowych mogą być bardziej skuteczne (np. jedna z prac przeglądowych bazy Cochrane preferuje stosowanie NIV w porównaniu do innych metod oczyszczania dróg oddechowych u pacjentów z cięższym przebiegiem choroby, którzy mają trudności z odkrztuszaniem wydzieliny). Niestety, przegląd piśmiennictwa nie pozwala na sformułowanie opartych na dowodach zaleceń sugerujących, które z dostępnych metod są bardziej skuteczne w określonych sytuacjach klinicznych. Jedna z prac przeglądowych dowodzi, że niektórzy chorzy mogą preferować te metody oczyszczania dróg oddechowych, które można stosować samemu i które ułatwiają bycie samodzielnym. Wybór określonej metody może ulec zmianie w trakcie sesji oczyszczania dróg oddechowych lub w zależności od fazy choroby (np. w czasie stabilnej fazy choroby pacjenci mogą preferować metodę wymagającą większej samodzielności, a w okresach zaostrzeń wybierają metody bardziej bierne).
Dodatkowe informacje na temat aktywności fizycznej/wysiłku:
Istnieje wiele powodów, dla których wysiłek i różne formy aktywności fizycznej powinny stanowić ważny element postępowania leczniczego u pacjentów z mukowiscydozą. Wysiłek przyczynia się do złagodzenia duszności i zmniejszonej tolerancji na wysiłek w przebiegu mukowiscydozy. Może także stanowić ważny element leczenia cukrzycy zależnej od mukowiscydozy, ponieważ zwiększa apetyt i prowadzi do pozytywnego postrzegania własnego ciała. Trening fizyczny usprawnia funkcję płuc poprzez ułatwienie oczyszczania dróg oddechowych z wydzieliny i zmniejszenie objętości zalegającej, a poprzez zapobieganie zmniejszeniu gęstości mineralnej kości może opóźnić początki osteoporozy. Inne postulowane korzyści płynące z wysiłku fizycznego to zmniejszenie poziomu lęku i depresji, poprawa samopoczucia i zwiększenie wydajności w pracy, a także aktywności rekreacyjnej i sportowej. Wreszcie, trening fizyczny jest ważny, gdyż zdolność do wykonywania ćwiczeń fizycznych może stanowić niezależny prognostyczny czynnik ryzyka u pacjentów z mukowiscydozą. Unikanie treningu fizycznego może przyczynić się do pogorszenia parametrów oddechowych i zmniejszonej zdolności do wykonywania czynności życia codziennego i wreszcie wywierać niekorzystny wpływ na rokowanie pacjenta.
Dokonano przeglądu bazy Cochrane pod kątem udokumentowania korzystnego wpływu wysiłku fizycznego. Wykazano, że badania dotyczące wysiłku fizycznego w mukowiscydozie mają ograniczenia związane z małą liczebnością próby, czasem trwania i niepełną sprawozdawczością większości badań ujętych w przeglądzie. Jednakże istnieje pewna ograniczona liczba dowodów na korzystny wpływ wysiłku fizycznego. Korzyści te, związane z włączeniem treningu fizycznego do systemu opieki nad pacjentem, mogą być modyfikowane przez rodzaj treningu, z uwzględnieniem treningu aerobowego i anaerobowego. Już dziś trening fizyczny stanowi część systemu opieki zdrowotnej nad większością pacjentów z mukowiscydozą i nie ma dowodów, by zmieniać ten system.
Judy Bradley
Referencje:
- Bradley JM, Moran F, Ellborn JS. 2006. Evidence for physical therapies (airway clearance and physical training) in cystic fibrosis: An overview of five Cochrane systematic reviews. Respiratory Medicine. 100, 191–201
- Bradley JM, Moran F. Physical training for cystic fibrosis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2008, Issue 1. Art. No.: CD002768. DOI: 10.1002/14651858.CD002768.pub2.
- Cystic Fibrosis Pulmonary Guidelines: Airway Clearance Therapies, Flume P A, et al. Respiratory Care. 2009; 54(4):522-537
- Airway-clearance therapy guidelines and implementation, Lester MK and Flume PA., Respiratory Care. 2009;54(6):733-750; discussion 751-753
- Physiotherapy in infants and young children with cystic fibrosis: current practice and future developments. Lannefors L, et al. Journal of the Royal Society of Medicine. 2004;97 Suppl 44:8-25.
- Clinical Guidelines for the physiotherapy management of cystic fibrosis, CF Trust Association of Charterred Physiotherapists in cystic fibrosis, 2002.