Factoren van invloed op het taaie slijm

Vraag

Beste leden van het expert-team,

Zijn er omstandigheden die -buiten medicatie- het slijm taaier of juist slijmeriger maken? Bv. soort voedsel, weersomstandigheden, etc?

Antwoord

Om de vraag te beantwoorden of er omstandigheden zijn buiten medicatie, die het slijm taaier of juist slijmeriger maken, eerst even kort wat uitleg over slijmen.
Slijmen of ‘mucus’ speelt een belangrijke rol in ons afweersysteem. Ingeademde bacteriën, stofpartikels en andere stoffen worden opgevangen op de mucuslaag bovenop de bekleding van de luchtwegen. Die slijmlaag wordt per dag verschillende keren naar buiten gekeerd door de werking van trilharen zodat de luchtweg vrij blijft van infectie en andere schadelijke stoffen.
Mucus bestaat onder andere uit specifieke eiwitten, vetten, zouten, speciale partikels die voor de verdediging tegen ziekteverwekkers zorgen en water. Bij mensen met chronische infectie in de luchtwegen, zoals bv bij CF (of ‘mucoviscidose’ de Vlaamse naam voor die ziekte) , wordt er meer mucus aangemaakt als reactie op de ontsteking van de binnenbekleding van de luchtwegen en verandert ook de samenstelling van mucus zodat dit meestal ook taaier wordt. Wanneer er veel infectie is wordt het ‘roltapijt-mechanisme’ beschadigd en/of overspoeld en kan het gebeuren dat er mucus uit de luchtwegen wordt opgehoest. We zeggen dan dat die persoon sputum of fluimen produceert.
In geval van CF of mucoviscidose is de samenstelling van het mucus abnormaal. Door de storing in het CFTR kanaal is het mucus veel taaier (lees meer bij de vraag over de oorzaak van mucoviscidose), er zijn minder natuurlijke beschermende bestanddelen (en meer ontstekingsproducten aanwezig. Ook de grote aantallen witte bloedcellen, leucocyten, die juist bij CF veelvuldig in het slijm voorkomen en de afbraakproducten hiervan, zoals DNA afkomstig uit de celkernen, maken het slijm van CF-patiënten bijzonder visceus. Dit taaie slijm is moeilijk uit de luchtwegen te krijgen.
Het volksverhaal ‘van melk maak je slijmen’ is niet juist. Na melk drinken heeft men misschien wel een gevoel van wat plakkerigheid in de mond, maar melk heeft helemaal geen invloed op mucusaanmaak of samenstelling in de luchtwegen zelf. Er zijn eigenlijk weinig ‘middeltjes’ waarvan bewezen is dat ze de taaiheid van de slijmen veranderen. Zelfs voor medicijnen speciaal ontworpen om de taaiheid van de slijmen terug normaal te maken (bv carbocysteine) is weinig bewezen dat het een nuttig effect heeft wanneer het door patiënten wordt ingenomen. Over de invloed van weersomstandigheden is eveneens weinig bekend. Een Finse studie liet zien dat mensen bij temperaturen van -5˚ C meer slijm ophoesten, dan bij temperaturen boven nul.
Bij de behandeling van CF wordt tegenwoordig ook gebruik gemaakt van middelen die water aantrekken en zo de slijmen minder taai maken, bv sterke zoutoplossing (hypertoon zout) en de natuurlijke zoetstof mannitol. Of je deze middelen een medicijn moet noemen is de vraag. Over andere middelen bestaat geen betrouwbare informatie.

Met vriendelijke groet
Dr. P. Van De Wijdeven, Dr. F. Vermeulen

02.10.2009